Telefoon achter het stuur nu gelijk aan rijden onder invloed
Steeds meer autoverzekeraars dekken geen schade meer als je een ongeval veroorzaakt terwijl je je telefoon bedient tijdens het rijden. Gebruik van een smartphone achter het stuur wordt door verzekeraars steeds vaker gelijkgesteld aan rijden onder invloed van alcohol of drugs. Dit heeft grote gevolgen voor zowel particuliere als zakelijke rijders. In dit artikel lichten we de recente poliswijzigingen toe en waarschuwen we voor de financiële risico’s. Ook leest u hoe politie en verzekeraars kunnen aantonen dat er tijdens het ongeluk met een telefoon is geknoeid.
Verzekeraars scherpen polisvoorwaarden aan
Vanaf eind 2024 hebben diverse grote Nederlandse verzekeraars hun polisvoorwaarden aangepast om expliciet op te nemen dat bestuurders die niet-handsfree hun telefoon gebruiken, onverzekerd zijn bij een ongeval. Het gaat onder meer om vier merken van Achmea: Interpolis, Centraal Beheer, FBTO en InShared, waar de nieuwe voorwaarden per 1 december 2024 in zijn gegaan. In de praktijk betekent dit dat als een bestuurder tijdens het rijden een telefoon vastheeft of een berichtje aan het tikken is, de autoverzekering bij een ongeval niet uitkeert.
Grove roekeloosheid
Ook enkele andere verzekeraars waren al strenger. Zo vermeldt Allianz Direct sinds mei 2023 in de polis dat bewezen telefoongebruik achter het stuur onder “grove roekeloosheid” valt. Verzekeraar A.S.R. heeft bepaald dat het vasthouden van een smartphone tijdens het rijden wordt gezien als “zeer gevaarlijk rijgedrag”. Met deze expliciete uitsluitingen willen verzekeraars een duidelijk signaal afgeven dat smartphonegebruik in het verkeer levensgevaarlijk is en niet wordt getolereerd. Serge Mouthaan, woordvoerder van Interpolis, verwoordt het zo: “Met de wijziging stelt Interpolis niet-handsfree bellen gelijk aan het rijden onder invloed van alcohol en drugs. Dat betekent dat indien een bestuurder na 1 december 2024 schade of letsel veroorzaakt door niet-handsfree mobiel gebruik, diegene niet verzekerd is.”
Roekeloos rijgedrag
Het Verbond van Verzekeraars benadrukt dat veel polissen sowieso al een clausule tegen roekeloos rijgedrag bevatten. Niet alle verzekeraars hebben de telefoon expliciet genoemd in de voorwaarden – bij bijvoorbeeld ANWB en ING ontbreekt deze toevoeging nog. Maar de trend is duidelijk: telefoon in de hand = geen dekking. Verzekeraars en verkeersveiligheidsorganisaties zoals Veilig Verkeer Nederland juichen deze ontwikkeling toe, omdat het de ernst van afleiding door telefoons benadrukt. “Appen achter het stuur wordt gelijkgesteld aan rijden met alcohol of drugs op. Dit betekent dat een bestuurder zelf de schade moet vergoeden als er een ongeluk plaatsvindt,” waarschuwt jurist Rembrandt Groenewegen van DAS.
Financiële gevolgen: zelf opdraaien voor alle schade
De nieuwe uitsluitingsclausules betekenen dat de financiële consequenties van een telefoongebruik-gerelateerd ongeval volledig bij de bestuurder zelf komen te liggen. Verzekeraars zijn wettelijk verplicht om schade aan een slachtoffer van een ongeval eerst uit te keren, maar kunnen het geld daarna terugvorderen van de verzekerde als bewezen is dat deze op de telefoon zat tijdens het rijden. Met andere woorden: veroorzaak je bellend of append een aanrijding, dan betaal je uiteindelijk alles uit eigen zak. Dit betreft zowel je eigen autoschade als alle schade bij de tegenpartij, inclusief letselschade. De verzekeraar zal de schade aan de benadeelde partij vergoeden, maar verhaalt het volledige bedrag op jou als overtreder.
Jarenlange afbetalingen
Voor particuliere bestuurders kan zo’n scenario financiële rampzalige vormen aannemen. Grote verzekeraars waarschuwen dat het gebruik van een smartphone tijdens het rijden niet alleen gevaarlijk is, maar ook enorme financiële gevolgen kan hebben. Bestuurders riskeren “jarenlange afbetalingen” als ze een ongeluk veroorzaken terwijl ze aan het appen of bellen zijn met de telefoon in de hand. Een schadepost van tienduizenden euro’s is al snel mogelijk bij ernstig letsel, en bedragen kunnen oplopen tot in de honderdduizenden of zelfs miljoenen euro’s. Bijvoorbeeld: als iemand door het ongeval blijvend arbeidsongeschikt raakt, moet de veroorzaker diens gederfde inkomen en zorgkosten vergoeden – bedragen die snel oplopen. Interpolis stelt: “Je kunt verantwoordelijk gehouden worden voor alle schade, van een kapotte auto tot aan arbeidsongeschiktheid. Dit kan oplopen tot in de miljoenen euro’s."
Persoonlijk faillissement
In extreme gevallen dreigt zelfs persoonlijk faillissement voor de veroorzaker. Een letselschade-expert schetst dat een whiplash of ander ernstig letsel bij het slachtoffer voor de dader kan uitmonden in een “financiële strop […] waar je mogelijk nooit meer uitkomt”. Verzekeraars bevestigen dat zij in zulke gevallen hard zullen optreden. “Indien de schade oploopt tot in de miljoenen, kan de veroorzaker er zelf een levenslang financieel probleem aan overhouden,” schrijft een branchewebsite nadrukkelijk. De bestuurder kan proberen een betalingsregeling te treffen, maar het is ook mogelijk dat de verzekeraar direct inzet op volledige terugbetaling – bijvoorbeeld door beslag op bezittingen te leggen, zoals een eigen woning. Met recht wordt daarom gesteld dat je door appen achter het stuur persoonlijk failliet kunt raken.
Ook zakelijke rijders en werkgevers lopen risico
Belangrijk: deze uitsluiting geldt niet alleen voor particulieren, maar ook voor zakelijke rijders en bedrijven. Bestuurders van een leaseauto of bedrijfswagen die telefoongebruikend een ongeval veroorzaken, vallen eveneens buiten de dekking. De financiële klap kan in dat geval neerkomen op de werkgever of het bedrijf. De verzekeraar van de bedrijfsauto zal de uitbetaalde schade op de werkgever/verzekeringnemer verhalen als de werknemer tijdens het ongeluk hand-held telefoneerde. Voor een onderneming kan één zo’n incident uitmonden in tonnen schade, hogere premies en zelfs het in gevaar brengen van de bedrijfscontinuïteit.
Beleid tegen telefoongebruik
Werkgevers doen er daarom verstandig aan om een strikt beleid tegen telefoongebruik tijdens het rijden te hanteren. Denk aan het installeren van carkits voor volledig handsfree bellen, of nog beter: een verbod op telefoneren onderweg tenzij met stilstaande auto. Juridisch gezien kan een werkgever vaak aansprakelijk worden gesteld voor ongevallen die werknemers onder werktijd veroorzaken, tenzij er sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid.
Het gebruiken van een mobiele telefoon achter het stuur zou als zo’n bewuste roekeloosheid aangemerkt kunnen worden, wat ertoe kan leiden dat de aansprakelijkheid bij de werknemer zelf wordt gelegd in plaats van bij de werkgever. In de praktijk zien we dat rechters bij ongevallen steeds vaker rekening houden met gevaarlijk rijgedrag zoals smartphonegebruik. Was een medewerker bijvoorbeeld afgeleid door de telefoon, dan kan dit meespelen bij de verdeling van de schuld, zelfs als een andere weggebruiker de directe verkeersfout maakte. Het is dus in ieders belang – zowel bestuurder als onderneming – om telefoongebruik in het verkeer te ontmoedigen en actief tegen te gaan.
Bewijs van telefoongebruik bij een ongeval
Verzekeraars kunnen niet op basis van een vermoeden zomaar besluiten dat je aan het telefoneren was; ze moeten dat aantonen. Hoe wordt telefoongebruik tijdens of vlak voor een ongeluk dan bewezen? In de praktijk komt dit neer op een combinatie van politieonderzoek en overige bewijsmiddelen. Volgens een woordvoerder van Interpolis zal uit een politierapport moeten blijken dat de bestuurder op het moment van het ongeval met de telefoon bezig was.
De politie kan hiertoe diverse onderzoeksmethoden inzetten:
Inbeslagname en analyse van de telefoon: Als er een ernstig ongeval met letsel plaatsvindt, mag de politie de mobiele telefoon van de bestuurder in beslag nemen om deze forensisch te onderzoeken. Uit de telefoon zelf zijn waardevolle gegevens te halen, zoals de tijdstippen van verzonden WhatsApp-berichten of oproepen.
Zo kan men vergelijken hoe laat het ongeval plaatsvond en of er op dat moment telefoonactiviteit was. In enkele rechtszaken is zelfs een gedetailleerd overzicht van telefoonactiviteit opgevraagd, waaruit per seconde te zien was hoe vaak het telefoonscherm is aangeraakt vlak vóór het ongeluk. Dergelijke data kunnen direct bewijzen dat de chauffeur niet op de weg lette.
Getuigen en camerabeelden: Ook verklaringen van ooggetuigen kunnen dienen als bewijs. Bijvoorbeeld andere weggebruikers die zagen dat de bestuurder aan het telefoneren was, of een bijrijder die dat kan bevestigen.
Daarnaast spelen dashcambeelden of beelden van beveiligingscamera’s langs de weg een rol. Steeds vaker zet de politie ook speciale verkeerscamera’s in om afleiding te registreren. Recent zijn zogeheten focusflitsers geïntroduceerd die automatisch foto’s maken van passerende bestuurders en detecteren of iemand een telefoon in de hand heeft. Wordt op zo’n foto duidelijk een mobiel gesignaleerd, dan kan dit niet alleen tot een boete van €430 leiden, maar bij een ongeval ook dienen als ondersteunend bewijs dat de bestuurder met de telefoon bezig was.
Correlatie is geen causatie
Uiteraard is correlatie nog geen causatie – juristen wijzen erop dat het lastig kan zijn om hard te maken dat het telefoongebruik de directe oorzaak van het ongeval was en niet toevallig net ervoor plaatsvond. Dit maakt de bewijslast complex. “Bij veel verkeersongevallen wordt door de politie geen vergaand onderzoek uitgevoerd waaruit het telefoongebruik kan worden vastgesteld,” merkt letselschadeadvocaat Nils Jonker op. Ook kan discussie ontstaan over vragen als: Heeft een getuige het telefoongebruik wel duidelijk waargenomen op het exacte moment van de crash? Was er misschien een paar seconden tussen het laatste telefoongebruik en het ongeluk, en hoe relevant is het telefoongebruik dan? Dit zijn punten die in de praktijk tot juridische discussie kunnen leiden.
Bewustwording
Verzekeraars hopen echter dat het überhaupt niet zo ver komt. De strengere voorwaarden zijn vooral bedoeld als afschrikking en bewustwording. Het idee is dat automobilisten twee keer nadenken voordat ze al rijdend hun telefoon pakken, nu duidelijk is dat hieraan zeer zware financiële risico’s verbonden zijn. Waar rijden onder invloed van alcohol relatief eenvoudig te bewijzen is (een adem- of bloedtest levert objectieve meetwaardes op), is telefoongebruik lastiger hard te maken. Maar de boodschap van zowel verzekeraars als politie is helder: appen achter het stuur kan je je rijbewijs, je spaargeld en je toekomst kosten.
Telefoon in gelijk aan alcohol en drugs
De nieuwe polisvoorwaarden onderstrepen iets wat eigenlijk al bekend was: het is bij wet verboden om een smartphone vast te houden tijdens het rijden, precies omdat dit levensgevaarlijk is. Even op je scherm kijken lijkt onschuldig, maar vergroot de kans op een ernstig ongeluk met een factor 10. Slechts drie seconden op een telefoonscherm kijken bij 50 km/u betekent dat je intussen ruim 40 meter blind rijdt – genoeg om een rood licht of overstekende voetganger totaal te missen. Het resultaat kan een mensenleven kosten of iemand voor altijd invalide maken. “Ook als je alleen maar heel even op je telefoon kijkt, heb je voor je het weet iemand in een rolstoel gereden die daar de rest van zijn leven in zit,” waarschuwt VVN-directeur Felix Cohen treffend.
Voor ondernemers en automobilisten is de les duidelijk: voorkom dat je rijdt met afleiding. Ga MONO de weg op – dat wil zeggen, focus alleen op het verkeer. Laat desnoods je telefoon onbereikbaar in de tas of gebruik apps die inkomende berichten blokkeren zodra de auto rijdt. Moet er dringend gebeld of gemaild worden, parkeer dan even veilig of wacht tot na de rit. De potentiële persoonlijke en financiële schade weegt nooit op tegen dat ene appje of telefoontje.
Een gewaarschuwd mens telt voor twee: laat uw telefoon onderweg met rust, voor uw eigen veiligheid én portemonnee.